Okullarda rehberlik Hizmetleri ve Alan BirimleriOkullarda Rehberlik HizmetleriBir okulda öğretim faaliyetleri dışında öğrencilerin gelişimine uygun ortam sağlamak, karşılaşılan güçlükleri gidermek ve gerekli önlemleri almak için bazı hizmetler sunulmaktadır. Bu tür hizmetler okullarda kurulan
Rehberlik ve Psikolojik danışma Servisi tarafından yürütülmektedir.
İçeriklerine göre bir sınıflama yapılmakla beraber rehberlik hizmetleri birbiriyle ilişkili ve birbirini tamamlayan hizmetlerdir. Program-plan hazırlama hizmetlerinden araştırma değerlendirme hizmetlerine kadar tüm hizmetler birbiriyle ilişkili ve kısmen iç içe geçmiş hatta kısmen birbiriyle örtüşen hizmetler olarak düşünülebilir.
Rehberlik Hizmet Birimlerine Yönelik Yapılan SınıflamalarPsikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği çerçevesinde bir okuldaki rehberlik örgütünde yer alan hizmetler aşağıdaki gibi sınıflanabilir.
1.Program-plan hazırlama hizmetleri
2.yeni duruma-ortama alıştırma hizmetleri
3.Öğrenciyi tanıma hizmetleri
4.Bilgi verme hizmetleri
5.Psikolojik danışma hizmetleri
6.Grup rehberliği hizmetleri,
7.Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri
8.Sevk(yardım almaya yönlendirme)hizmetleri
9.zleme hizmetleri
10.Konsültasyon (müşavirlik) hizmetleri
11.Çevre ve aile ile ilişkiler
12.Araştırma ve değerlendirme hizmetleri şeklinde sınıflandırabilir.
1- Program-plan hazırlama hizmetleriOkul rehberlik işlevleri belli bir program dahilinde yürütülür. Program hazırlanırken öğrencilerin gelişim düzeyleri, okulun türü, okulun bulunduğu çevre, okulun personle ve fiziksel olanakları ve öğrencilerin beklentileri dikkate alınır.
Program hazırlanırken takip edilecek 12 adım vardır1. program tanımını ve gerekçesini yazma
2. Rehberlik kurulunu oluşutrma
3. Görev-zaman çizelgesi geliştirme
4. Yöneticilerin katılımını sağlama
5. Öğretmenlerin katılımını sağlama
6. İhtiyaç analizi yapma
7. Programın standartlarını belirleme
8. rehberlik etkinliklerini seçme/geliştirme
9. görevleri belirleme
10. zaman ve görev analizi düzenleme
11. Çalışma takvimi oluşturma
12. Programın değerlendirme ölçütlerini belirleme.
Hazırlanan program şu özelliklere sahip olmalı:-Öğrencinin gelişimine yönelik olmalı
-Zamanı etkin şekilde kullanan ve yüzde yüz kapasiteyle işleyen bir program olmalı
-Okulun ilk açıldığı günden kapanacağı güne kadar sürüyor olmalı
-Sorun çözücü değil, eğitim temelli olmalı
*Program rehberlik ve psikolojik danışma servisinde görevli psikolojik danışman tarafından hazırlanır.
*Programda nihayi amaç öğrencinin gelişmesidir.
*Bir okul için hazırlanmış yıllarca değişmez bir program yapmak mümkün değildir. Aynı bölgedeki her okul için aynı program uygun olmayabilir/değildir.
2- Uyum (oryantasyon) hizmetleriBu hizmet alanı öğrencilerin okulu ve okulun olanaklannı tanımaları amacıyla sunulan hizmetleri kapsar. Bu hizmetler öğrencilerin okula uyumunu kolaylaştırdığı gibi okulun olanaklarından yüksek düzeyde yarar sağlamasını ve problemlerle karşılaşmasını önleyen hizmetlerdir.
Hizmetler daha çok toplu biçimde ve bilgi verme şeklinde sunulur. Bu hizmetler genellikle eğitim-öğretim yılının başladığı ilk günlerde verilir.
Bu kapsamda verilecek hizmetler özetle aşağıdaki gibidir;-Okulun tarihçesi, öğretmen ve öğrenci durumu, uygulanan programlar hakkında bilgi verme
-Okulun fıziksel durumu hakkında bilgi verme
-Okulun eğitim programı hakkında bilgi verme
-Ders dışı etkinlikler hakkında bilgi verme
-Okul kuralan hakkında bilgi verme
-Okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri hakkında bilgi verme
-Okul çevresi hakkında bilgi verme
3- Öğrenciyi tanıma hizmetleriöğrencilerle ilgili farklı alanlarda toplanacak bilgiler;-Kişisel bilgiler
-Aile ve ev durumu
-Sağlık ve fiziksel durumu
-Yetenekler
-İlgiler
-Kişilik özellikleri, değerler ve benlik tasarımı
-Akademik durum
-Öğrencinin yaşadığı çevre
Öğrencileri tanımada kullanılan teknikler. 1-dışandan bilgi toplamaya dayalı olan
test,
gözlem,
dereceleme ölçekleri,
olay (vak'a) kaydı.
2-kendisini ve çevresini nasıl algılayıp, yorumladığını anlamamıza yardımcı olan
görüşme,
otobiyografi,
sosyometri,
kimdir bu tekniği,
4- Bilgi verme hizmetleriÖğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgiler;
eğitsel, mesleki ve kişisel sosyal alanlarla ilgili bilgilerdir.
Eğitsel bilgi, öğrencilerin bulundukları eğitim programı ve gidebilecekleri üst eğitim kurumları hakkındaki bilgilerden oluşur. Eğitsel bilgileri vermenin amacı, öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bir eğitim programına yönelmeleri ve bunda başarılı olmalarıdır.
Mesleki bilgi, öğrencilerin kendi ilgi, yetenek ve kişilik özelliklerine uygun bir mesleği seçmelerine yardım etmektir.
Kişisel, sosyal bilgi, öğrenciler okul döneminde kritik gelişim döneminde olmaları nedeniyle onlara, sosyal gelişim ve uyumlarını kolaylaştıracak aile, arkadaş ve diğer sosyal çevreleriyle ilişkilerini zenginleştirecek kişilerarası ilişkilere yönelik bilgiler verilebilir.
5- Psikolojik danışma hizmetleriPsikolojik danışma bireylerin kendilerini tanımalarını, güçlü ve zayıf yönlerini fark ederek yaşadıkları problemleri etkili biçimde çözmek amacıyla yüz yüze bir ilişki süreci içinde sunulan ve duyuşsal yönü ön planda olan profesyonel bir yardım hizmetidir.
Nihai amacı da bireyin karar verme ve problem çözme becerilerini geliştirerek kişisel gelişimini sağlamaktır. Psikolojik danışma hizmeti ancak bu alanda yetişmiş ve yeterliliği olan uzman kişiler tarafından sunulur.
Psikolojik danışma süreci içinde yardım alan kişiye "danışan", yardım veren uzmana da "danışman" denilmektedir. Bu hizmet bir danışan ile danışman arasında kurulan ilişki ise buna "bireysel psikolojik danışma" denilmektedir. Eğer bu ilişki bir danışman ve birden çok (genellikle 8-12) danışan arasında kurulmuşsa buna "grupla psikolojik danışma" denilmektedir. Öğrencilerin ihtiyaçlarma göre bu sayı değişmekle birlikte genellikle görüşme sayısı 8-10 arasındadır.
Psikolojik Danışma Kuramları*a-Psikanalitik Yaklaşım-İnsan davranışlan kişinin biyolojik ihtiyaçları ve cinsel güdülerinin etkisiyle oluşur
-İnsan davranışları bilinçaltı süreçlerle bağlantılıdır
-Kişilik id, ego ve süperego'dan oluşur
-Tedavi yöntemi: rüya analizi ve serbest çağrışımdır
-Sorunların kaynağını 0-6 yaş çocukluk döneminde aramak gerekir
*b-Davranışçı Yaklaşım-Kişilik doğumdan sonraki olumlu ve olumsuz öğrenmeler üzerine kurulur
-Uyumsuzluklann nedeni olumsuz öğrenmelerdir
-Olumsuz davranışın öğrenilmesi yoluyla olumlu davranış da öğretilebilir
-Tedavi: Sistematik duyarsızlaştırma, yeniden biçimlendirme, atılganlık eğitimi, model alma (taklit)
*c-İnsancı Varoluşçu Yaklaşım-Birey değerlidir, özgürdür. Bu nedenle kendini yönetme, yönlendirme, denetleme gücü kendindedir
-Ruhsal sorunlann kaynağı,toplumsal kurallarla bireyin doğal gelişimi engellendiği zaman ortaya çıkar
-Birey doğuştan iyidir.Kendini geliştirme gücüne sahiptir.
-Birey güçlü bir benlik algısı sayesinde kendini gerçekleştirebilir.
-Tedavi: Danışana saygı duyma, değer verme, koşulsuz kabul, empati
*d-Bilişsel Yaklaşım-Bireyin gelişimiakılcı, tutarlı, gerçekçi, düşünerek olaylara yaklaşması sayesinde olur.
-Akıl ve davranış duyguları yönetir
-Tedavi:Bireyin mantıksız,yanlış, yıkıcı düşüncelerini değiştirme,başarısız kimlik örüntüsünden kurtarma yoluyla olur.
6- Grup rehberliği hizmetleriGrup rehberliği hizmetleri 10-15 kişilik gruplarla ya da sınıftaki tüm öğrencilerle yürütülen hizmetlerdir.
Bu tür çalışmalarda daha çok öğrencilerin kendileriyle ilgili veya olgusal konularda (karar verme, meslekleri tanıma, sosyal ilişkiler, etkili ders çalışma gibi) bilgilenmelerini sağlayarak gelişimlerine yardımcı olmak hedeflenir.
7-Yöneltme ve yerleştirme hizmetleriÖğrenciyi tanıma hizmetlerinden öğrenci hakkında elde edilen bilgiler ışığında onun yönelebileceği okullar veya programların neler olduğunu bilmesi ve kendisi için en uygun olanını seçmesi sürecinde sunulan hizmetler yöneltme ve yerleştirme hizmetleri olarak adlandınlmaktadır.
8-Sevk (Yardım almaya yön!endirme) hizmetleriÖğretmen, öğrencinin dile getirdiği sorunun niteliğine göre kendi yeterliliği dışında ise öğrenciyi mutlaka yardım almak üzere psikolojik danışmaya yönlendirmelidir. Okulda psikolojik danışman yok ise öğrencinin ilgili rehberlik ve araştırma merkezine başvurması sağlanmalıdır. Gerek okuldaki psikolojik danışmana sevk, gerekse okul dışındaki bir kuruma-uzmana sevk çalışmalarında öğretmen hassas davranmalıdır.
Öğrencilerin yaşadıklan ruh sağlığı ile ilgili problemlere yardımcı olabilecek meslek grupları içinde Psikiyatrist, psikolog, psikolojik danışman, sosyal çalışmacı (sosyal hizmet uzmanı) özel eğitim uzmanı bunlann başlıcalarıdır.
9-İzleme hizmetleriİzleme çalışmaları, hem öğrencinin değişim ve gelişimini takip etmek amacıyla, hem de sunulan rehberlik çalışmalarının etkililiğini öğrenmede ihtiyaç duyulan bilgileri sağlar.
10-Konsültasyon (müşavirlik) hizmetleriDoğrudan öğrencilere dönük olmayan, öğürencilere sunulan psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin etkililiğini artırmaya yönelik olan hizmetlerdir.
Bu çalışmaların amacı, okuldaki yönetici ve öğretmenlerin daha uygun ve ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmasını, çalışmalarda bu anlayışın esas alınmasını ve okuldaki tüm olanakların bu anlayışa uygun bir biçimde kullanılmasını sağlamaktır. Böyle bir çalışma velilere de yapılabilir.
*Konsültasyon çalışmalarını planlama ve yürütme sorumluluğu psikolojik danışmanlardadır.
Konsültasyon çalışmaları kapsamında yapılabilecek işler aşağıda özetlenmiştir;-Velilere okulun amacını, program ve politikasını tanıtma
-Öğrencilerin okulda öğrendiklerinin evde pekiştirilmesini sağlama
-Evde öğrenciyi olumsuz etkileyen koşulları olumluya çevirme
-Okulda daha etkin bir öğrenme ortamı oluşturma
-Okulda almacak kararlara katılımı sağlama
-Bazı öğrenciler için alınan özel önlemlere herkesin katılımını sağlama
-Olumsuz öğretmen davranışlarını değiştirme
-Öğrenme ve çalışma güçlüğü çeken öğrencileri tanıma ve bunlarla ilgili olan öğretmenlerle işbirliği yapma
-Öğretmenin bir öğrencinin sorunuyla çalışırken bunu başarması için gerekli desteği sağlama
11-Çevre ve aile ile ilişkilerÇevre ile ilişkilerin etkili biçimde kurulması, okul yönetiminin ve okul psikolojik danışmanının sorumluluğundadır. Ayrıca okul aile birlikleri ve okul koruma dernekleri de çevre ve aile ile ilişkilerin geliştirilmesinde önemli olan birimlerdir.
Aile ile ilişkileri geliştirmek, okuldaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin tanıtılması, okul amaç ve vizyonunun anlaşılması ve öğrencilerde hedeflenen zihinsel, duygusal ve sosyal davranışlann kazanılmasını desteklemektir.
12-Araştırma ve değerlendirme hizmetleriUygulanan bir programın sonuçları hakkından bilgiler edinmek, öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin özellik, ihtiyaç ve beklentileri hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmanın yanında yaşanan bir sorunun çözümü için yol gösterici bilgiler edinmek için araştırma ve değerlendirme çalışmaları yapmak gerekir.
Bu çalışmalardan elde edilen bilgiler ve kanıtlar doğrultusunda bir okulda uygulanan rehberlik ve psikolojik danışma programı geliştirlerek yenilenmelidir.
üçüncü konu bitti