TARİHİN TANIMI: Tarih insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını,kültür ve uygarlık alanındaki gelişmelerini,yer ve zaman göstererek,sebep-sonuç ilişkisi içinde,belgelere dayanarak,objektif olarak açıklayan bilim dalıdır.
Tarih bilimi insana özgüdür. Durağan değildir,değişmez kuralları yoktur,tekrarlanmaz,deney ve gözleme yer yoktur.
Tarihi olaylar yaşandığı dönemin koşulları içinde değerlendirilmelidir. Aksi bir durum olayların yanlış değerlendirilmesine yol açabileceği gibi,tarihi objektif olmaktan da uzaklaştırır.
Olay: tarih içinde ortaya çıkan,kısa sürede oluşan,ilgiyi çeken ve çekebilecek her türlü vakalardır.(Fransız ihtilali)
Olgu: tarih içinde bir takım olayların dayandığı sebepler veya bir süreç içinde ortaya çıkan gelişmelerdir.(milliyetçilik akımının yaygınlaşması)
TARİH ÇEŞİTLERİ:
Özel Tarih
Genel Tarih
Siyasi Tarih
Bilim Tarihi
Kültür Tarihi
Sanat Tarihi
TARİHE YARDIMCI BİLİMLER
Arkeoloji: kazı bilimi(Tarih öncesi dönemleri aydınlatır)
Coğrafya: yer bilgisi
Paleografya: yazı bilimi
Nümizmatik: para bilimi
Filoloji: dil bilimi
Etnoğrafya: kültür bilimi
Heraldik: armalar
Epigrafya: anıtlar,kitabeler
Kronoloji: olayları tarihi sıraya göre aktarma
Sosyoloji: toplum bilimi
Diplomasi: siyaset bilimi
Kimya: (Karbon 14 metodu) x ışınları yardımıyla fosilin yaşının belirlenmesi
Antropoloji: ırk bilimi
Tarih , yazının kullanılması esas alınarak iki kısımda ele alınabilir…
TARİH ÖNCESİ DEVİRLER
1.Taş devri
a.kaba taş
b.yontma taş
c.cilalı taş
2. maden devri
a.bakır devri
b.tunç devri
c.demir devri
TARİH ÇAÐLARI
1.İlkçağ: Yazının bulunması ile başlayıp,375 tarihli kavimler göçüne kadar geçen süredir.
2.Ortaçağ: kavimler göçü ile başlayıp,1453 senesinde İstanbul’un fethi ile son bulan çağdır.
3.Yeniçağ: İstanbul’un fethi ile 1789 Fransız ihtilali arasındaki zamanı ifade eder.
4. Yakınçağ: Fransız ihtilali ile başlayıp günümüze kadar gelir.
*Tarih öncesi devirler,insanların kullandıkları araç gereçlerin özelliklerine göre sınıflandırılmıştır.( yazı kullanılmadığı için,arkeolojik kazılar sonucu bulunan aletlerin yapısına göre)
TAŞ DEVRİ:
KABATAŞ DEVRİ: İlkel sürü dönemidir. Avcılık ve toplayıcılık sözkonusudur. Dünya bu dönemde buzullarla kaplıdır. Bu dönem insanlığın en uzun dönemidir.
YONTMATAŞ DEVRİ: insanlar sürüler halinde ,göçebe olarak yaşamışlardır. İnsan toplulukları tüketici konumundadır. İlk kez alet üretimi bu dönemde başlamıştır. Yapılan ilk aletler bıçaklar ve el baltalarıdır. Mağara resimleri bu dönemde ortaya çıkmış,ilk sosyal örgütlenme olan klanlar yine yontma taş devrinde görülmüştür.( buda doğal işbçlümünü doğurmuştur.) ayı,at,ren geyiği bu dönemin hayvanlarıdır. Dil kavramının gelişmediği bu dönemde , insanoğlu ateşi kontrol altına almış ve kullanmaya başlamıştır.
CİLALITAŞ DEVRİ: yapılan aletler taş ve topraktan olup yüzeyleri parlatılmıştır. Bu yüzden bu dönem cilalı taş devri adını almıştır. Tarımsal eylemlilik ve üretim bu dönemde başlamıştır. Yerleşik hayata geçilmiş ve ilk köyler oluşmuştur.
• tarımsal üretim ve yerleşik hayat birbiriyle bağlantılıdır.
Yine bu dönemde hayvanlar evcilleştirildi. Bitki liflerinden giysiler yapıldı. İhtiyaç fazlası ürünler takas yoluyla satılarak alış-veriş başladı. Dolmen ve menhir adı verilen mezarlarda bu dönemde ortaya çıkmıştır. Saban kullanılmaya başlanmış ve tarımsal üretim hız kazanmıştır.
MADEN DEVRİ:
BAKIR DEVRİ: bu dönem taş devri ile maden devri arasında geçiş dönemidir.bu dönemde bakır eritilmiş,alet yapımında bakırdan yararlanılmıştır. Tarım gelişimini sürdürmüş,kentleşme başlamıştır.
TUNÇ DEVRİ: Bakır ve kalayın karışımından tunç elde edilmiştir. Bu dönemde tekerlek yapımı gerçekleşmiş, ticari faaliyetler hızlanmıştır. Ayrıca ilk şehir devletleri de bu dönemde ortaya çıkmıştır.
DEMİR DEVRİ: Demirin kullanılmaya başlanması önemli bir gelişmedir. Bu dönemde özel mülkiyet kavramı oluşmaya başlamıştır.( damgalar) devlet örgütlenmesi görülmüş,yazı bu dönemin sonlarında bulunmuştur.
• tarih öncesi dönemler arasında keskin geçişler yoktur,her yerde aynı anda başlayıp bitmemiştir. Terih öncesi dönemler her toplumda sırasıyla yaşanmamıştır. Bir toplum daha gelişmiş bir toplumla karşılaştığında birdevri yaşamadan diğerine atlayabilmiştir.
• Örneğin Mezopotamya’da tarihi devirlere geçildiğinde Anadolu’da tunç devri,Avrupa’da cilalı taş devri hüküm sürmekteydi.
TAKVİM
Zamanı yıllara,aylara,günlere bölme yöntemidir.
Güneş yılı : dünyanın güneş etrafında bir tam dönüş yapmasıdır. 365 gün 6 saattir.
Ay yılı: ayın dünya etrafında 12 defa dönmesidir. 354 gündür.
Miladi takvim: milat doğum demektir. Bu takvimin başlangıcı Hz. İsa’nın doğumudur. Bu takvimin ilk öreneğini Mısırlılar oluşturmuştur. Tarımla uğraşan mısırlılar nil nehrinin sık sık taşarak ekinlere zarar vermesini engellemek amacıyla nilin taşma zamanlarını hesaplamışlar ve bu şekilde güneş yılı esasına dayanan 365 günlük süreyi bir yıl olarak kabul etmişlerdir.
Mısır seferi sonrasında bu takvimi ülkesine götüren roma imparatoru Sezar,takvimde bir takım değişikliklere gitmek suretiyle “julien takvimini” ortaya çıkarmış, son olarak da papa Gregor takvimdeki zaman hatalarını ortadan kaldırmış ve son şeklini vermiştir.( Gregoryen Takvimi)
Bu takvimde İsa’nın doğumundan öncesi “Milattan Önce”, sonrası “Milattan Sonra” dır. Milattan önceki dönemlerde tarih büyüdükçe,daha eski zamanlar ifade edlirken, milattan sonrada ise tarih büyüdükçe günümüze yaklaşılır. Yani mö zaman akışı büyükten küçüğe, ms zaman akışı küçükten büyüğe doğrudur.
Türklerin kullandığı takvimler:
12 Hayvanlı Türk Takvimi: İslamiyet’ten önceki dönemlere aittir. Her yıl bir hayvan adı ile isimlendirilmiştir.
Hicri Takvim: ay yılını esas olan bu takvim islamiyetten sonraki döneme ait olup başlangıcı Hz. Muhammed’in Mekke den Medine’ye göçü olan 622 yılıdır.
Takvim-i Celali: ( Celali Takvimi) büyük Selçuklu sultanı melikşah adına düzenlenmiş ve bu devlet döneminde kullanılmıştır.güneş yılı esaslıdır.
Rumi Takvim: Tanzimat döneminden sonra dış ticari ilişkilerdeki aksaklıkları gidermek için düzenlenmiştir. Mali işlerde kullanılmış ve güneş yılı esas alınmıştır.
Miladi Takvim: Cumhuriyet döneminde 1 Ocak 1926 ‘dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır.